© Pexels
Om gemeentes te ondersteunen bij het inzetten op toegankelijkheid, riep Inter, het Vlaams expertisecentrum in toegankelijkheid en Universal Design, het charter ‘Naar een toegankelijke gemeente’ in het leven. Want iedereen, ook inwoners met een zichtbare of onzichtbare beperking, moet in elke gemeente toegang hebben tot gebouwen, publieke ruimtes, dienstverlening en communicatie. Maar wat houdt dat charter precies in? Wij legden ons oor te luisteren bij het expertisecentrum.
Toegankelijkheid is noodzakelijk
Een toegankelijke gemeente is een gemeente waar iedereen overal kan meedoen, vindt Tine Missinne, regiocoördinator bij Inter. “Toegankelijkheid is voor iedereen belangrijk, maar voor sommige inwoners is het een noodzaak om deel te nemen aan de samenleving. Een kasseienweg is ontoegankelijk voor minder mobiele mensen, maar ook voor (groot)ouders met een kinderwagen. Een stadhuis dat enkel te betreden is met trappen, is dan weer niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers. En wanneer een gemeente de nieuwsbrief enkel digitaal uitstuurt, geraakt de informatie niet tot bij mensen die digitaal minder mee zijn.”
Omdat veel gemeentes wel willen inzetten op toegankelijkheid, maar nood hebben aan ondersteuning, besliste Inter om het charter ‘Naar een toegankelijke gemeente’ in het leven te roepen. “Samen met vijf pilootgemeentes hebben we het gemeentelijk toegankelijkheidsbeleid onder de loep genomen”, legt Missinne uit. “Want hoe ziet een toegankelijke gemeente eruit? Waar moet een gemeente op (lange) termijn allemaal op inzetten? Welke rol spelen de schepenen, ambtenaren en adviesraden bij zo’n traject? We brachten alles in kaart en goten het in een referentiekader. Met dat referentiekader kunnen andere gemeentes nu aan de slag gaan.”
Naar een toegankelijke gemeente
Het referentiekader wordt toegelicht in het handboek ‘Naar een toegankelijke gemeente’, dat het expertisecentrum publiceerde samen met de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de uitgeverij Politeia. “Het is een leidraad om als lokaal bestuur in te zetten op toegankelijkheid.”
Inter stelde het referentiekader op met de hulp van de vijf pilootgemeentes. “Ondertussen hebben er al 32 gemeentes het charter ondertekend”, legt Missinne uit. Er zijn dus al 32 gemeentes die een langdurig engagement aangaan rond toegankelijkheid. “Soms ondertekent een gemeente het charter op initiatief van de schepen, soms op initiatief van een adviesraad en soms op initiatief van een ambtenaar.”
Samenwerking tussen diensten
Wanneer een gemeente het charter ondertekent, stemt ze ermee in om voor een lange tijd aandacht te hebben voor toegankelijkheid. “Het is dan ook belangrijk dat zowel schepenen, ambtenaren als adviesraden samen nadenken over de toegankelijkheid van de gemeente”, licht Wendy Metten, algemeen directeur van Inter, toe. “Toegankelijkheid is een thema dat best structureel ingebed wordt in een gemeente. Elke dienst moet er met andere woorden aandacht voor hebben. Zo moet de communicatiedienst zorgen voor toegankelijke communicatie, de dienst openbare ruimte moet zorgen dat iedereen publieke ruimtes kan gebruiken en de personeelsdienst moet zorgen voor een aangepast tewerkstellingsbeleid, bijvoorbeeld voor medewerkers met een beperking. De personeelsdienst moet medewerkers ook de ruimte geven om vormingen te volgen over toegankelijkheid. Samenwerking over diensten heen is erg belangrijk om een optimale dienstverlening te bieden.”
Toegankelijkheid is een thema dat best structureel ingebed wordt in een gemeente. Elke dienst moet er met andere woorden aandacht voor hebben.
Tine Missinne, regiocoördinator bij Inter
“Recent had een stad toegankelijke voetpaden aangelegd. Maar de dienst vergunningen gaf horeca-uitbaters toestemming om reclameborden op de voetpaden te plaatsen. De toegankelijkheid van de voetpaden was dus al snel verdwenen. Dat bewijst meteen dat diensten écht moeten samenwerken”, bevestigt Missinne. “Elke maatregel die genomen wordt, moet doordacht zijn en in harmonie met de inspanningen van andere diensten.”
Heel wat tools om zelf aan de slag te gaan
Toegankelijkheid gaat dus niet enkel over infrastructuur. Ook over handelingen en gedrag. Om gemeentes op weg te helpen om zowel hun infrastructuur als hun mindset aan te passen, biedt Inter bovenop het charter ook opleidingen en adviestrajecten aan. “Sommige gemeentes willen hun evenementen bijvoorbeeld toegankelijk maken. Dan kunnen ze bij ons advies inwinnen daarover”, legt Missinne uit. “We hebben ook labeltrajecten voor de toegankelijkheid van evenementen, kantoorgebouwen of sportinfrastructuur. En we geven informatie over technische en wetgevende aspecten van toegankelijkheid.”
Inter wil niet alleen informatie geven, het expertisecentrum wil ook praktijkvoorbeelden aanreiken. “Recent lanceerden we een nieuwe website waarop we een digitale toolbox willen neerzetten voor steden en gemeenten. Een omgeving die speciaal gecreëerd is voor lokale besturen, waar ze per beleidsdomein de toegankelijkheidsinformatie vinden die voor hen belangrijk is. Een overzicht van aanbod en tools voor toegankelijkheid, wetgeving en richtlijnen en een reeks goede voorbeelden ter inspiratie”, vertelt Metten.
In 3 stappen naar een gemeentelijk actieplan voor toegankelijkheid
“Wanneer een gemeente ons contacteert, luisteren we naar hun vragen en informeren we hen over onze dienstverlening, om zo samen tot de nodige oplossingen te komen. Uiteraard komt dan ook het charter ter sprake”, licht Missinne toe. Als een lokaal bestuur ervoor kiest om het chartertraject aan te gaan, volgen er drie sessies met schepenen, betrokken medewerkers van vrijwel alle diensten en ervaringsdeskundige leden van adviesraden. De eerste sessie is een evaluatiemoment. “Samen overlopen we met de betrokken partijen de huidige situatie in de gemeente. Hoe zit het momenteel bijvoorbeeld met de toegankelijkheid van de dienstverlening, de communicatie en de publieke ruimte?”, vertelt Missinne. Bij de tweede sessie wordt er gepeild naar de ambitie van de gemeente.
“Bij de derde sessie overlopen we wat de gemeente nodig heeft om de huidige situatie te verbeteren”, vervolgt Missinne. Bijvoorbeeld het verbeteren van de kennis over een thema, door een vorming daarover bij te wonen. Of toegankelijkheid als voorwaarde inschrijven bij aanbestedingen. “Alle stappen samen vormen het actieplan integrale toegankelijkheid van de gemeente. De bedoeling is dan dat de acties worden uitgewerkt en opgevolgd. En op termijn moet toegankelijkheid uitgroeien tot een vanzelfsprekendheid in elk beleidsdomein.”
In een ideaal scenario heeft elke gemeente een schepen die bevoegd is voor toegankelijkheid, maar is er ook een toegankelijkheidsreflex bij alle andere schepenen, bevoegd voor andere thema’s. “Belangrijk is ook dat er een ambtenaar is die een strategische positie inneemt en het thema toegankelijkheid binnen alle gemeentelijke diensten bewaakt”, bevestigt Metten.
Uitbreiden naar Vlaams en federaal niveau
Momenteel richt dit charter zich uitsluitend op lokale besturen. “Maar de aanpak die we in ons referentiekader naar voren schuiven, kan ook succesvol werken op een ander beleidsniveau of zelfs in het bedrijfsleven”, weet Missinne. “Denk maar aan een provincie die wil inzetten op toegankelijkheid, of Vlaamse en federale beleidsmedewerkers die toegankelijkheid willen inbedden in hun beleidsdomeinen. Elke organisatie kan met ons referentiekader aan de slag gaan, want de inhoud kan vertaald worden naar de eigenheid van de organisatie of het bestuur.”
Elke organisatie kan met ons referentiekader aan de slag gaan, want de inhoud kan vertaald worden naar de eigenheid van de organisatie of het bestuur.
Tine Missinne, regiocoördinator bij Inter
Dat het thema nu al gedragen wordt op zowel lokaal als Vlaams niveau, bewijst het feit dat ook de betrokken ministers naar het referentiekader verwijzen. “Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers erkent ons charter en heeft het ingebed in het Plan Samenleven – een plan waarmee de Vlaamse overheid lokale besturen wil ondersteunen om samenleven in diversiteit te bevorderen. Somers vindt dat het referentiekader goede handvaten biedt aan lokale besturen én aan het Vlaams beleid”, knikt Metten. “Die erkenning kunnen we alleen maar toejuichen.”
Meer weten over het charter ‘Naar een toegankelijke gemeente’? Surf dan naar de website van Inter.
Gemeente Wevelgem ondertekende het charter ’Naar een toegankelijke gemeente’In 2018 kwam de West-Vlaamse gemeente Wevelgem al in contact met het toegankelijkheidscharter van Inter. Voordien had de gemeente weinig structureel oog voor toegankelijkheid. “We pakten een probleem aan als het zich voordeed”, klinkt het. Maar sinds de gemeente het charter ondertekende, is er al heel wat veranderd. Nele Dedeurwaerder, beleidsmedewerker duurzaamheid, inclusie en toegankelijkheid, vertelt er ons trots meer over. Welke acties onderneemt de gemeente Wevelgem rond toegankelijkheid? Dedeurwaerder: “Veel mensen denken bij het woord toegankelijkheid uitsluitend aan openbare gebouwen en publieke ruimtes. Maar toegankelijkheid is veel meer dan dat. Denk maar aan de toegankelijkheid van communicatie, dienstverlening en evenementen. Je kan ook niet zomaar een toegankelijke gemeente worden. Daar kruipt veel tijd en energie in. Recent hebben we de voetpaden in de gemeente toegankelijk gemaakt. Daarvoor moesten we eerst alle voetpaden screenen en beoordelen.” “Ook onze gebouwen willen we allemaal toegankelijk maken. Daarvoor hebben we een bestek opgemaakt dat alle aandachtspunten oplijst bij het uittekenen van nieuwe gebouwen. En om onze dienstverlening toegankelijk te maken, hebben we een doelgroepenbenadering in het leven geroepen. Welke drempels ervaren verschillende doelgroepen? Mensen die minder mobiel zijn botsen bijvoorbeeld op andere drempels dan mensen die slechtziend zijn. Om inzicht te krijgen in de noden van alle inwoners, werken we met klankbordgroepen. Die samenwerking ervaar ik als erg waardevol. Het helpt ons om de visie van een verscheiden groep mee te nemen in alle aanpassingen die we doen of bij evenementen die we organiseren.”
Zetten jullie al lang in op toegankelijkheid? Dedeurwaerder: “Voor we het charter van Inter ondertekenden, waren we minder bewust met het thema toegankelijkheid bezig. Natuurlijk losten we de problemen op die zich voordeden, maar sinds het charter zetten we proactief in op toegankelijkheid.” “Toegankelijkheid is bovendien een thema waar alle diensten van de gemeente aandacht voor moeten hebben. Zowel de dienst vrije tijd, als de dienst welzijn en de dienst beleid. Als beleidsmedewerker toegankelijkheid volg ik alle diensten op, maar elke dienst heeft een sleutelfiguur. Die persoon bewaakt het thema toegankelijkheid binnen de dienst waar hij werkt. Ik sta met alle sleutelfiguren in contact en we volgen samen ook vormingen om up-to-date te blijven over het topic.” “Wevelgem ondertekende ook al het charter ‘Masterplan toegankelijke haltes’ van de Vlaamse overheid. Dat charter zorgt ervoor dat we investeringen uitvoeren rond verhoogde bushaltes, een voetpadenplan en een opleiding en bijscholing voor de technische dienst. En recent werden we ook bekroond tot ‘Meer Mobiele Gemeente/Stad 2022’. Een prijs die werd uitgereikt door Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters.” Kunnen jullie op ondersteuning van Inter rekenen? Dedeurwaerder: “Ja. In ruil voor een jaarlijks bedrag krijgen we begeleiding. Vorig jaar organiseerde Inter bijvoorbeeld een vorming voor onze medewerkers van de groendienst. Het expertisecentrum legde hen uit waarop ze moeten letten bij het aanleggen van parken, opdat de plek ook toegankelijk is voor mensen die minder mobiel zijn of mensen die slechtziend zijn.”
“Ons traject rond toegankelijkheid is nog lang niet afgerond. Sterker nog, ons traject zal nooit afgelopen zijn. De digitalisering blijft evolueren, onze openbare ruimtes worden continu vernieuwd en jaarlijks komen er nieuwe gebouwen in de gemeente. Het is dan ook belangrijk dat we proactief nadenken over toegankelijkheid. Wanneer we bij elk traject vanaf het begin oog hebben voor toegankelijkheid, komen er achteraf geen fouten bovendrijven.” |
