Het is bijna zover. In oktober 2024 trekken we voor een tweede maal dit jaar naar de stembus. Dit keer voor de lokale verkiezingen. Om een succesvol lokaal ouderenbeleid te stimuleren, schreven we met de Vlaamse Ouderenraad een memorandum - een nota die de noden en behoeften van ouderen scherpstelt en inspiratie biedt voor een volgend bestuursakkoord. In ons memorandum schuiven we acht speerpunten naar voren die een succesvol lokaal ouderenbeleid kunnen stimuleren. Heel wat lokale ouderenraden en lokale besturen lieten zich door onze speerpunten inspireren. Hoe ze er lokaal mee aan de slag gingen? Wij legden ons oor te luister bij verschillende steden en gemeenten.
Geef ouderen een structurele stem in het lokaal beleid
Een voortdurende dialoog met ouderen is een essentiële basis voor een leeftijdsvriendelijk lokaal beleid. Structurele inspraak- en participatiemogelijkheden voor ouderen zijn dan ook onmisbaar. Een lokale ouderenraad is de aangewezen vorm om dit te organiseren.
Enkele jaren geleden beslisten we om de adviesraad voor Senioren van de stad Aalst nieuw leven in te blazen. We wilden een hedendaagse raad die tegelijk heel wat kennis en ervaring bevatte. We wilden niet enkel activiteiten organiseren, maar ook focussen op het beleid. En we wilden een naam die een diverse groep aansprak. Een raad voor en met senioren, zonder steeds de focus op het woord ‘senioren’ te leggen. En zo kwamen we uit bij de Retroraad.
We streven naar een goede werking tussen de gouden driehoek: de adviesraad, ambtenaren en beleidsmakers. We merken dat de Retroraad groeit bij de doelgroep en bij relevante actoren. De raad blijft winnen aan bekendheid. We zetten bovendien sterk in op een participatieve aanpak. De raad wil co-creëren op een laagdrempelige manier, outreachend werken en aanspreekbaar zijn. Steeds meer projecten van de Retroraad, waar ouderen aan participeerden, worden zichtbaar in de publieke ruimte. Het is fijn om te merken dat we onze doelen realiseren, dat de Retroraad zichtbaar wordt in de stad, en dat de raad inspiratie biedt aan andere adviesraden.
Jens Van de Perre, coördinator Retrobeleid (55+) van stad Aalst
Transformeer de lokale omgeving tot een gezonde, toegankelijke en verbindende ruimte
Een omgeving die de levenskwaliteit van ouderen bevordert, is essentieel om het welzijn van ouderen te garanderen. Daarbij moet er aandacht zijn voor gezondheid, sociaal contact en beweging.
De Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) ontwikkelt een tool die de leeftijdsvriendelijkheid van je stad of gemeente in kaart brengt. Daarvoor heeft Howest gegevens van steden nodig. Stad Aalst wil inzetten op leeftijdsvriendelijkheid, dus we beslisten om mee te werken. De tool zal een scan maken van de leeftijdsvriendelijkheid van onze stad. En we krijgen nadien ook een actieplan. Cijfers zijn bovendien een meerwaarde als je op beleidsniveau iets wilt bereiken.
Om ook beweging in de openbare ruimte te stimuleren, kochten we bovendien beweegbanken aan.. Die stimuleren trouwens ook ontmoetingen tussen burgers. Ze zijn geplaatst op locaties die intergenerationaliteit versterken, bijvoorbeeld speeltuinen.
Jens Van de Perre, coördinator Retrobeleid (55+) van stad Aalst
Bevorder de participatie en het engagement van ouderen
Ouderen willen hun leven betekenisvol invullen. Door bij te leren, nieuwe talenten te ontdekken en passies te delen of zich te engageren in het verenigingsleven. Toch worden heel wat ouderen met obstakels geconfronteerd die hen tegenhouden om te participeren. Naast een financiële drempel zijn er ook informatie-, fysieke en sociale drempels. Een leeftijdsvriendelijke gemeente houdt met elke hindernis rekening opdat ouderen kunnen blijven participeren.
Bij het opmaken van ons lokaal memorandum, verspreidden we ideeënbladeren waarop senioren hun bezorgdheden, ideeën en noden kenbaar konden maken. Want inspraak van senioren is belangrijk én noodzakelijk. We polsten daarin onder andere naar hun mening over openbaar vervoer, woningrenovaties, digitale vaardigheden, de veiligheid van fietsers en voetgangers, het autoverkeer, de netheid van de gemeente en het activiteitenaanbod.
De resultaten van de ideeënbladeren koppelden we via de seniorenWIJZER terug aan de inwoners. De seniorenWIJZER is een brochure die alle 55-plussers in onze gemeente tweemaal per jaar ontvangen. Die brochure informeert ouderen over tal van onderwerpen die hen aanbelangen. Lezers vinden er ook informatie over activiteiten en onze dienstverlening. De seniorenWIJZER is een samenwerking tussen de seniorenraad en de dienst senioren van de gemeente. De leden van de seniorenraad brengen de brochures persoonlijk rond. Ze vinden fysiek contact met de inwoners belangrijk. We merken dat onze diensten meer vindbaar en toegankelijker zijn dankzij de seniorenWIJZER.
Seniorendienst gemeente Heuvelland
Garandeer een sterk lokaal zorgbeleid voor ouderen
Bij het ouder worden, worden mensen geconfronteerd met toenemende zorgnoden, zoals fysieke problemen, verlieservaringen, ingrijpende levensveranderingen en existentiële vragen. Een sterk lokaal uitgebouwd zorgbeleid komt tegemoet aan de uitdagingen waar oudere inwoners met een zorg- en ondersteuningsnood voor staan.
De seniorenadviesraad en het lokaal bestuur van Schoten merkten op dat oudere inwoners nood hadden aan informatieverspreiding over zorg en welzijn. Om die nood te beantwoorden, sloegen we de handen in elkaar en richtten we de werkgroep Gezondheid op. De coördinator van de werkgroep, Guy Embrechts, is lid van de seniorenadviesraad. Guy is bovendien een gepensioneerde lokale huisarts.
De werkgroep organiseert maandelijks voordrachten over gezondheidsthema’s in de lokale dienstencentra. Inwoners worden zo op een toegankelijke manier geïnformeerd over medische problemen. Dankzij de voordrachten kunnen ze betere keuzes maken rond hun eigen gezondheid, en denken ze op tijd na over later. Elke voordracht trekt een vijftigtal geïnteresseerde ouderen aan.
Guy wordt bovendien nauw betrokken in gemeentelijke gezondheidsprojecten zoals Halt2Diabetes, het periodiek casusoverleg rond senioren in nood en AED-werkingen. Daarnaast schrijft hij gezondheidsgerelateerde artikels voor de Seniorenkrant, die tweemaal per jaar bij alle 75-plussers wordt bezorgd.
Laura Kerkhofs, dienst Zorg & Welzijn in Schoten
Wijkcentrum Marke, een erkend lokaal dienstencentrum in Kortrijk, wil inzetten op preventie en informatie om een gezonde gemeente te worden. Het wijkcentrum organiseert daarvoor informatiemomenten rond thema’s als levenseinde, erfenisrecht en zorgvolmachten, mentale gezondheid, gezonde voeding, tips voor diefstalpreventie, beweging en de bekendmaking van bestaande eerstelijnsvoorzieningen.
Waarom we zo op die informatiemomenten inzetten? Inwoners informatie geven, zet hen aan tot reflectie over verschillende thema’s. Na een infomoment over vroegtijdige zorgplanning, denken mensen al sneller na over hun eigen levenseinde. Of na een infomoment over de digitalisering, beslissen verschillende inwoners om hun digitale kennis bij te schaven. En willen inwoners na een infomoment een actie ondernemen over het besproken onderwerp? Dan weten ze waar ze terechtkunnen met vragen. Op die manier proberen we inwoners sterker en bewuster te maken. We wapenen hen om de snel evoluerende maatschappelijke veranderingen aan te kunnen.
Wijkcentrum Marke is bovendien een laagdrempelige plek om die infomomenten te laten doorgaan. Het Wijkcentrum staat in nauw contact met de inwoners, het kent hun noden en behoeften, en het werkt regelmatig samen met (senioren)verenigingen.
Nick Vansteenkiste, centrumleider Wijkcentrum Marke
Ontwikkel een levensloopbestendig lokaal woonbeleid
Zowel oudere eigenaars als (sociale) huurders wonen vaak in woningen die energieverslindend, te groot en niet aangepast zijn aan hun noden. Nochtans heeft iedereen recht op menswaardig wonen. Inzetten op levensloopbestendig wonen biedt perspectief om kwaliteitsvol wonen op oudere leeftijd te garanderen.
In Heist-op-den-Berg verhuizen heel wat medioren en senioren naar het centrum, om dichter bij alle basisvoorzieningen te wonen. Om ervoor te zorgen dat ze lang in hun nieuwe woning kunnen blijven, ook wanneer zorgnoden toenemen, moeten die woningen aangepast zijn aan de zorgnoden van ouderen. Tot op heden is dat niet het geval, en daar wil de seniorenraad iets aan veranderen.
De raad brengt de woonproblematiek van ouderen regelmatig onder de aandacht bij het lokaal bestuur. Wanneer het lokaal bestuur een nieuw grootschalig woonproject plant, of wanneer er openbare onderzoeken plaatsvinden over nieuwe ruimtelijke uitvoeringsplannen, dienen we met de seniorenraad steevast op eigen initiatief een advies in. In die adviezen vragen we aandacht voor de verplichte toegankelijkheid van appartementen en voor de opname van een minimum aantal betaalbare (sociale) aangepaste seniorenwoningen. Ook in ons memorandum voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2024 wijdden we een punt aan het levensloopbestendig lokaal woonbeleid. Bovendien pleit de raad er ook voor om een lid van de seniorenraad structureel op te nemen in de GECORO – de gemeentelijke commissie ruimtelijke ordening. Zo kan de ouderenraad actief meewerken aan het opstellen van adviezen, aan ruimtelijke uitvoeringsplannen, aan de inrichting van het openbaar domein en aan grote woonontwikkelingen.
We merken dat de lokale beleidsmakers rekening proberen te houden met onze bezorgdheden. In sommige ruimtelijke uitvoeringsplannen voegen beleidsmakers al toe dat woningen maximaal aanpasbaar moeten zijn, in functie van levenslang wonen. We blijven reageren op openbare onderzoeken rond ruimtelijke ordening, zodat levenslang en betaalbaar wonen verankerd wordt in alle ruimtelijke uitvoeringsplannen.
Roger Oeyen en Jef Mariën, seniorenraad Heist-op-den-Berg
Om onze inwoners te informeren over levenslang wonen en het toekomste ouderenbeleid, willen we in samenwerking met de lokale ouderenraad sprekers uitnodigen die dieper op die thema’s kunnen ingaan. En onze Schepen voor Welzijn geeft regelmatig toelichtingen aan de seniorenraad. Op die momenten kunnen leden vrijuit vragen stellen over het ouderenbeleid, én krijgen ze de kans om mee na te denken over het woonbeleid.
We worden bovendien goed ondersteund door het lokaal beleid. Willen we een informatiemoment organiseren? Dan voorzien ambtenaren ons van de nodige infrastructuur. We zijn er bovendien trots op dat de stedelijke seniorenraad een korte lijn creërt tussen ouderen en beleidsmakers.
Pedro Meerschman, projectmedewerker lokale dienstencentra Harelbeke
Zet extra stappen in de strijd tegen armoede en onderbescherming
14% van de Vlaamse 65-plussers leeft in een huishouden met een inkomen onder de armoederisicodrempel (Statistiek Vlaanderen, 2024). En dat is verontrustend, want oud worden in armoede brengt kwetsbaarheden en gezondheidsrisico’s met zich mee, het belemmert actieve participatie aan de samenleving en het vergroot het risico op sociale uitsluiting.
In het kader van het stedelijk armoedebeleidsplan richtte stad Genk een nieuw loket op voor medioren en senioren. Het loket wordt bemand door oudere vrijwilligers, waardoor het een laagdrempelig aanspreekpunt is voor leeftijdsgenoten. We merken dat de stap naar professionele hulp voor veel inwoners te groot is. Het loket wil die drempel wegnemen, en ervoor zorgen dat alle burgers hun rechten kunnen opnemen. En dat iedereen de weg vindt naar de juiste diensten.
De vrijwilligers besteden voldoende tijd en aandacht aan de hulpvragen. Op kleine hulpvragen bieden ze zelf een antwoord. Bijvoorbeeld over het aanvragen van een Gft-container, het leveren van warme maaltijden aan huis en het uitbouwen van een sociaal netwerk. Is een vraag moeilijker? Dan verwijzen ze door naar de juiste diensten en organisaties. Ook voor de vrijwilligers is hun engagement erg waardevol. Uit onderzoek blijkt namelijk dat ouderen langer gezond blijven en zich minder eenzaam voelen, wanneer ze een betekenisvolle rol kunnen opnemen in de samenleving.
Liliane Tielens, secretaris adviesraad 55+ Genk
Maak werk van een digitaal inclusieve samenleving
Hoewel digitalisering voor een pak nieuwe mogelijkheden kan zorgen, bijvoorbeeld op het vlak van sociaal contact, cultuurparticipatie en toegang tot informatie en diensten, creëert en versterkt het ook kwetsbaarheid. Want ouderen die niet over de nodige middelen of digitale kennis beschikken, vallen uit de boot.
Enkele jaren geleden werd er binnen de seniorenadviesraad een werkgroep digitalisering opgericht, met als doel de digitale kloof voor senioren zo klein mogelijk te maken. Toen de werkgroep net bestond, werkten we nauw samen met de jeugdraad bij het organiseren van worskshops rond digitalisering. Ondertussen werken we ook constructief samen met Digibank Lier – een project dat de digitale vaardigheden van alle Lierenaars versterkt. Samen met de Digibank en de communicatiedienst van de stad geven we nu per kwartaal een Digiwijzer uit. Daarin vinden inwoners een overzicht van de Digipunten en van alle opleidingen rond digitalisering.
Ook in onze adviezen pleiten we ervoor dat stad Lier levenslang leren over digitalisering structureel verankert. Op federaal niveau maken we deel uit van het Lerend Netwerk Digibanken Vlaanderen. En in samenwerking met de communicatiedienst van de stad, zorgen we ervoor dat de stadswebsite gebruiksvriendelijk is voor alle leeftijden.
Wilfried Pieraerd, trekker seniorenadviesraad werkgroep digitalisering in Lier
Zorg dat ouderen zich vlot en comfortabel kunnen verplaatsen
Voor ouderen is het essentieel dat ze zich op een veilige en comfortabele manier kunnen verplaatsen. Toch zijn heel wat ouderen minder mobiel dan ze zouden willen en ervaren ze moeilijkheden bij verplaatsingen. Een sterk lokaal mobiliteitsbeleid garandeert ook voor ouderen een maximale bereikbaarheid. Voldoende toegankelijke, gebruiksvriendelijke en betaalbare vervoersopties zijn daarbij een must.
Tijdens de coronapandemie stippelde de gemeentelijke seniorenraad een toegankelijke wandeling uit: Platse Ring. De wandeling is bewegwijzerd en is 2,7km lang. Alle oversteekpaden en voetpaden op die route werden door de technische dienst van de gemeente toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers, mensen met buggy’s en mensen met rollators. Er zijn ook rustbanken voorzien, en voldoende vuilnisbakken.
We maakten een flyer waarop de wandelroute staat. Die kan je terugvinden in alle openbare gebouwen van de gemeente. En onder meer het woonzorgcentrum en het lokaal dienstencentrum moedigen de wandeling aan. Platse Ring grenst bovendien aan heel wat openbare gebouwen en handelaars, denk maar aan het ontmoetingscentrum, de bibliotheek, het gemeentehuis, winkels en apotheken.
Ook in ons memorandum wijdden we een uitgebreid stuk aan de toegankelijkheid van de wegen. We streven naar vlakke voetpaden met schuine boordstenen aan elk kruispunt en zebrapad, zodat die voor iedereen toegankelijk zijn. We hopen dat Platse Ring een aanzet kan zijn om ook andere voetpaden en kruispunten aan te passen. Want de wandeling vinkt heel wat aspecten van het lokaal mobiliteitsplan af, denk maar aan toegankelijke wegen (verlaagde boordstenen), verkeersveiligheid (mensen met een rollator en rolstoel kunnen zich veiliger op de weg begeven en uitrusten op rustbanken) en bereikbaarheid (handelaars en openbare gebouwen zijn beter bereikbaar).
Lien Claus, dienst vrije tijd Oostrozebeke
