In Gent probeert men vernieuwende oplossingen te vinden voor maatschappelijke problemen. Een ambitieus project, dat onder meer de eenzaamheid bij ouderen wil aanpakken. Verschillende partners* gingen met dit uitdagende thema aan de slag. Via een participatief traject werd Hello Jenny ontwikkeld. Dit is een buddyproject waarin technologie een actieve rol speelt.
Hello Jenny in een notendop
Door de tussenkomst van technologie kan het ingewikkeld lijken, maar eigenlijk is het idee heel simpel. Om tegemoet te komen aan het feit dat sommige ouderen vereenzamen, worden vrijwilligers geëngageerd om hen geregeld een bezoekje te brengen. Om het contact tussen de vrijwilliger en de oudere te vergemakkelijken en te monitoren, wordt technologie gebruikt. Dat verloopt als volgt:
1. Een sensor registreert hoeveel bezoek er langs komt. Wanneer er gedurende enkele dagen amper bezoek was, verstuurt de sensor een signaal naar een slimme geluidsbox die geïnstalleerd is in de huiskamer.
2. De geluidsbox ontvangt het signaal en zal vragen aan de oudere of hij zin heeft in een bezoekje. De oudere kan ja of nee antwoorden op deze vraag via drukknoppen op de box.
3. Als de oudere ‘ja’ antwoordt, dan krijgt een vrijwilliger een berichtje met de vraag wanneer het zou passen om eens langs te komen. De vrijwilliger stuurt een berichtje terug met een moment dat past.
4. De slimme geluidsbox geeft dit bericht door aan de oudere. Die kan de afspraak vervolgens bevestigen, of aangeven dat het moment niet past.
5. Nadat de vrijwilliger op bezoek geweest is, krijgen zowel de vrijwilliger als de oudere enkele vragen. Bij de oudere is het de slimme geluidsbox die de vragen stelt, de oudere kan antwoorden op de vragen via de ja-neeknop op de box.
Samen op zoek naar oplossingen
Zowel de sociale professionals, de ouderen, als de vrijwilligers werden betrokken bij de zoektocht naar een oplossing voor het eenzaamheidsvraagstuk.
Ben Robaeyst (onderzoeker UGent): We willen zeker niet vertrekken vanuit de technologie. We willen de mens centraal stellen en vertrekken vanuit de problemen die hij ervaart. We zijn er ons ook van bewust dat dit niet dé oplossing is die eenzaamheid bij ouderen gaat oplossen, natuurlijk niet. Wel kunnen we een bijdrage leveren aan de oplossing.
Zo gingen de onderzoekers bij de ouderen thuis langs om het idee toe te lichten en het verhaal van Hello Jenny samen met hen te creëren. De onderzoekers en ontwikkelaars gingen samen met de ouderen op zoek naar wat er nu precies gebouwd moet worden, hoe dat er moet uitzien en welke functies er noodzakelijk zijn. Op basis van wat de ouderen aangaven is het idee ontstaan om een slimme geluidsbox te installeren. Vervolgens werden de ouderen ook mee betrokken in de ontwikkeling van die geluidsbox. Verschillende prototypes werden ontwikkeld en voorgesteld. Op basis van de reacties van de ouderen werd het idee verder verfijnd.
De voordelen van technologie
Volgens de onderzoekers biedt de tussenkomst van technologie heel wat voordelen. In de eerste plaats kan de technologie ervoor zorgen dat de drempel om hulp te vragen lager wordt. Ouderen vragen vaak niet om hulp omdat ze niet kunnen, niet durven of niet willen. Door de technologie wordt het heel gemakkelijk om hulp te vragen en bovendien hebben ze niet het gevoel dat ze iemand lastig vallen. Ze weten dat de vrijwilliger zal antwoorden wanneer het past. Door technologie moeten gesprekken niet langer synchroon verlopen.
Ben Robaeyst (onderzoeker UGent): Ik kan een bericht sturen en jij kunt pas binnen een uur antwoorden, en ik kan op mijn beurt weer even wachten. (…) Het is niet lastig dat je om hulp vraagt. Als hij (de vrijwilliger, n.v.d.r.) antwoordt, is het op een moment dat hij kan antwoorden.
Daarnaast biedt technologie de kans aan de hulp- en dienstverlening om beter te monitoren hoe het contact tussen de vrijwilliger en de oudere verloopt. In traditionele buddy-projecten is het vaak moeilijk om die relatie op te volgen, maar via technologie wordt dit net heel eenvoudig. In het lokale OCMW werd een dashboard geïnstalleerd, via eenvoudige kleurencodes (groen voor positief, rood voor negatief) kunnen de medewerkers het contact tussen de vrijwilliger en de oudere in de gaten houden.
Uitdagingen en toekomstige ontwikkelingen
De eerste testfase van Hello Jenny is nog maar net achter de rug, maar er wordt al gretig naar de toekomst gekeken en onderzocht hoe het project verder kan groeien.
Een eerste uitdaging is om die mensen te bereiken die het echt nodig hebben. Het blijft een probleem om de meest eenzame ouderen te vinden en hen warm te maken voor zulk initiatief. De onderzoekers merkten bovendien dat het niet eenvoudig is om ouderen aan te spreken op hun eenzaamheid. Het blijft een onderwerp waar een groot taboe op rust. Om hieraan tegemoet te komen, wordt er nagedacht over hoe er vermeden kan worden dat ouderen een afhankelijke positie innemen in het project. Dat kan eventueel door het stimuleren van wederzijdse hulp, waarbij het contact met de oudere ook voordelen (iets bijleren, samen iets maken, …) heeft voor de vrijwilliger.
Daarnaast wordt er, op basis van de feedback van de deelnemers, verder nagedacht over hoe de technologie nog verbeterd kan worden. Zo zijn de ouderen vragende partij voor het toevoegen van een ‘dankjewel’-knop en een voicemailfunctie, zodat er ook spraakberichten gestuurd kunnen worden.
Ten slotte zal er ook gezocht worden naar nieuwe vrijwilligers. Tijdens de eerste testfase bestond de vrijwilligersploeg exclusief uit studenten sociaal werk aan de Arteveldehogeschool. Zij engageerden zich als vrijwilliger in het kader van hun opleiding. In de toekomst zal er ook gezocht worden naar vrijwilligers met een ander profiel. Hoewel de studenten waardevolle buddy’s waren, zijn ze niet altijd een ideale match. Vaak verblijft de student maar deeltijds en tijdelijk in de stad, wat het opbouwen van een duurzame en langdurige relatie moeilijk maakt.
Ben Robaeyst (onderzoeker UGent): In een ideale wereld zeggen ze na een aantal maanden: ‘We hebben we de box niet meer nodig,’ en is dat echt een duurzame relatie.
Met dank aan Ben Robaeyst, onderzoeker Universiteit Gent
*De partners die hun schouders gezet hebben onder het Hello Jenny project zijn: Stad Gent, MICT (UGent), Imec, OCMW Gent, Artevelde Hogeschool en Digipolis.
